Wstęp
Termin ''dysplazja'' jest połączeniem dwóch greckich słów : plastós (ukształtowany, ulepiony) oraz dis (źle, ciężko). Zatem dysplazja to nic innego jak wadliwe, złe ukształtowanie stawów biodrowych lub łokciowych.
Dysplazja stawów biodrowych jest wadą rozwojową uwarunkowaną genetycznie i wrodzoną. Oznacza to, że pokolenia potomne dziedziczą czynnik wywołujący objawy. Wiadomo, że dysplazja jest wadą rozwojową uwarunkowaną wieloma genami (poligenową) o nie do końca poznanej etiologii. Dysplazja jest obecnie jedną z najczęściej występujących chorób rozwojowych nękających nie tylko psy, ale i koty.
Za powszechnie zagrożone uznaje się blisko 200 ras, z których bardziej narażone są psy ras dużych i olbrzymich. Na dysplazję stawów biodrowych najczęściej zapadają rasy o dużym udziale tkanki tłuszczowej (5 - 10 %). Rasy u których udział tej tkanki jest niewielki (1-2 %) chorują sporadycznie.(z wyłączeniem mopsów, Norfolk terierów, shi tzu oraz buldogów francuskich). Z badań przeprowadzonych przez OFA (Orthopedic Foundation for Animals) na przestrzeni lat (1974 - 2013 ) wynika iż 67 % mopsów jest obciążonych dysplazją stawów biodrowych. Choroba prowadzi poprzez zapalenie do zwyrodnienia stawu ( osteoarthritis ), które jest chorobą nieuleczalną i bardzo bolesną.
Istnieją trzy podstawowe czynniki mające wpływ na postnatalny obraz rosnącego stawu biodrowego psa :
- genetyczne, określające wielkość, kształt, wzajemne stosunki anatomiczne, umięśnienie oraz unerwienie stawu,
- środowiskowe, czynniki mechaniczne oraz ruch wymuszony codzienną aktywnością zwierzęcia wpływający na rozwój oraz modelowanie stawu (tj. aportowanie, biegnie przy rowerze, itp.)
- osobnicze, procesy kostnienia na podłożu chrzęstnym u danego osobnika,
Duże zróżnicowanie objawów związane z najróżniejszym nasileniem zmian dotyczących stawów biodrowych powoduje, że u psów z DSB mogą nie występować żadne objawy nieprawidłowej postawy zarówno w pozycji stojącej jak i siedzącej. Nie zawsze można też zaobserwować zaburzenia podczas podnoszenia się z pozycji siedzącej i leżącej. Dysplazja to proces, a przebieg schorzenia bywa bardzo łagodny i wtedy nie sprawia psu kłopotów w poruszaniu się, aż do późnej starości. Natomiast postać z klinicznie bardziej wyraźnymi objawami mogą jedynie pokazywać pewne ograniczenia motoryczne, zwłaszcza jeśli pies wykonywał ćwiczenia ruchowe dłużej bądź intensywniej. Takie psy mogą częściej odpoczywać, a po odpoczynku wstawać ociężale, niezgrabnie, a po kilkunastu krokach mogą zaczynać poruszać się normalnie.
Możliwy przebieg :
Przebieg może być całkowicie bezobjawowy. Trudno jest jednak przewidzieć przebieg zaburzenia w przyszłości na podstawie wywiadu, objawów klinicznych uzupełnionym zdjęciem RTG. Istnieje tendencja, żeby traktować odchylenia od prawidłowego stanu stawów biodrowych jako warunkujące przyszłe dolegliwości, tj. choroba zwyrodnieniowa czy zapalenie kostno-stawowe.
Przewidzieć przebieg choroby w takim przypadku jest trudno, ponieważ u każdego psa jest on inny i zależy od czynników takich jak rasa, wiek, masa ciała, kondycja, czy forma aktywności. Zdarza się, że młody pies z dopiero co rozpoznaną dysplazją kwalifikuje się do zabiegu TPO (Potrójnej Osteotomii Miednicy), a tydzień później dochodzi do zmian zwyrodnieniowych i pies do zabiegu już się nie kwalifikuje.
Zaburzenie może mieć również przebieg lekki. Czasem po dłuższym lub nieco bardziej intensywnym ruchu, występują niedomogi narządu ruchu. W przypadku ograniczenia intensywności ruchu lub rezygnacji z takich form aktywności jak aportowanie, podskakiwanie, przeskakiwanie przez przeszkody, wbieganie na strome skoki, bieganie za rowerem być może spowodują wycofanie się kulawizny. Jeżeli natomiast pomimo rezygnacji lub ograniczenia intensywności ruchu kulawizna nie ustąpiła oznacza to, że najprawdopodobniej doszło do powstania trwałych zmian patologicznych w strukturach stawów biodrowych wymagających leczenia.
Przypadki cięższe wymagają interwencji chirurgicznej, zwiększającej ruchomość stawu oraz znoszącej objawy bólowe.
Jak wspomniałam wyżej przyjmuje się, że istnieją uwarunkowania genetyczne, powodujące nieprawidłowy rozwój stawów biodrowych, przejawiające się najrozmaitszym stopniem wiotkości tkanek otaczających stawy, ich niestabilnością, zniekształceniami głowy kości udowej lub panewek. Dotychczasowa wiedza oraz obserwacje pozwalają wyodrębnić najważniejsze przyczyny [za Brinker i in. 1990] :
- Predyspozycje genetyczne, które powodują wrodzone zmiany w stawach biodrowych,
- Czynniki środowiskowe nakładają się w sposób indywidualny na genetyczną podatność,
- Pierwotnie geny nie uszkadzają szkieletu zwierzęcia, a raczej chrząstkę, tkankę łączną podpierającą oraz mięśnie znajdujące się w okolicy stawów biodrowych,
- Choroba przejawia się dysproporcją występującą pomiędzy pierwotną masą mięśni oraz nieproporcjonalnym, szybkim wzrostem szkieletu,
- Przy urodzeniu stawy biodrowe są normalne, a ich niestabilność powoduje niezdolność mięśni do rozwoju oraz osiągnięcia dojrzałości czynnościowej równocześnie z kośćcem. Nieprawidłowy rozwój jest powodowany przez panewkę ciągniętą ku przodowi panewkę oraz głowę kości udowej, zapoczątkowując tym samym serię zmian diagnozowanych później jako dysplazję.
- Niezdolność tkanek miękkich do dopasowania powierzchni stawowych głowy kości udowej oraz panewki jest przyczyną zmian kostnych w dysplazji bioder,
- Jeżeli staw biodrowy zostanie dopasowany, zanim w skutek skostnienia panewka stanie się mniej plastyczna, a tkanki miękkie otaczające będą na tyle silne by przeciwdziałać podwichnięciu głowy kości udowej to można zapobiec chorobie,
- Psy z większą masy mięśni obręczy miednicy mają bardziej normalne stawy od psów mających mniejszą masę mięśni obręczy miednicy,
- Występowanie choroby może zostać zmniejszone przez spowolnienie tempa wzrostu szczeniąt,
- Występowanie dysplazji może być znacznie zmniejszone przez rozmnażanie psów o prawidłowych stawach,
Z całą pewnością dysplazja stawów biodrowych jest chorobą rozwojową dotyczącą od 1,8 % do 48,1 % psów zależnie od rasy. Schorzenie najczęściej dotyczy obu stawów biodrowych choć dysplazja jednostronna nie jest zjawiskiem nieznanym. Szacuje się, że w zależności od rasy dotyczy ona od 3 % do 30 % psów obarczonych dysplazją. Dysplazja tylko lewego stawu biodrowego jest stwierdzana najczęściej u ras labradora retrievera, nowofundlanda, golden retrievera oraz akity natomiast dysplazja tylko prawego stawu biodrowego u rottweilera.
Objawy dysplazji :
Pierwsze objawy można zaobserwować już u 4 miesięcznego szczeniaka. Niepokojące symptomy to :
- zmniejszona aktywność ruchowa lub niechęć do jej podejmowania,
- chwiejny, falujący chód, tzw. ''wężowy chód'' (pies zarzuca tyłkiem),
- sztywny chód,
- asymetria kończyn,
- kulawizna (może być ciągła lub okresowa pojawiająca się np. po wysiłku).
- bolesność w obrębie stawów,
- opuchlizna stawu (często obserwowana w przypadku stawów łokciowych),
- trudności w poruszaniu się,
- niechęć do wchodzenia po schodach,
- trudność ze wstawaniem,
- widoczne odciążenie jednej z nóg,
- siadanie na jednej stronie,
- zmiana sposobu biegania (''kicanie'' lub ''galop'').
Rozpoznawanie dysplazji stawów biodrowych :
- w spoczynku - ocenia się postawę, pozycję oraz układ kostno - szkieletowy,
- w ruchu - ocenia się w jaki sposób pies chodzi, siada, wstaje,
Próby postawne :
- Próba wspinania - polega na doprowadzeniu psa do stołu lub innego wyższego od niego stałego stanowiska testowego i opiera kończynami piersiowymi na tym właśnie podwyższeniu. Ta postawa nie wywołuje oporów u psów ze zdrowymi stawami biodrowymi. Natomiast pies z chorymi stawami biodrowymi stara się zachować tą postawę jednocześnie prostując stawy biodrowe jak w najmniejszym stopniu. Może nawet próbować odsunąć się jak najdalej od podwyższenia, żeby ułatwić sobie zadanie, a nawet szybko opuścić kończyny z krawędzi podwyższenia na ziemię. Należy pamiętać, że psy młode z objawami zapalenia torebek stawów biodrowych mogą zachowywać się inaczej niż psy z przerostem i zwłóknieniami w torebkach stawowych.
Młode mogą przeciwstawiać się próbie w sposób energiczny, gdyż wywołuje ona bolesność. Dorosłe natomiast mogą wytrzymać próbę, jeżeli chodzi o czas utrzymania pozycji wymuszonej jednak za wszelką cenę będą starały się utrzymać kończyny miednicze pod kontem prostym do kręgosłupa, nie mogąc jednocześnie wyprostować stawów biodrowych.
- próba ''twarzą w twarz'' - polega ona na tym, że właściciel wymusza, żeby pies stanął nie tylko blisko, ale i na wprost niego, równo i na czterech kończynach. Zdrowy pies nie będzie miał problemow z wykonaniem zadania. Natomiast pies z poważnie chorymi stawami biodrowymi będzie starał się usiąść tak szybko jak to tylko możliwe. Przy tej próbie właściciel powinien unieść przednie kończyny psa i pociągnąć je ku sobie. Zdrowy pies podchodzi bliżej na kończynach miedniczych natomiast pies cierpiący z powodu choroby stawów biodrowych lub kręgosłupa będzie starał się wyrwać i oprzeć kończynami piersiowymi na ziemi.
Pierwsze objawy można zaobserwować już u 4 miesięcznego szczeniaka. Niepokojące symptomy to :
- zmniejszona aktywność ruchowa lub niechęć do jej podejmowania,
- chwiejny, falujący chód, tzw. ''wężowy chód'' (pies zarzuca tyłkiem),
- sztywny chód,
- asymetria kończyn,
- kulawizna (może być ciągła lub okresowa pojawiająca się np. po wysiłku).
- bolesność w obrębie stawów,
- opuchlizna stawu (często obserwowana w przypadku stawów łokciowych),
- trudności w poruszaniu się,
- niechęć do wchodzenia po schodach,
- trudność ze wstawaniem,
- widoczne odciążenie jednej z nóg,
- siadanie na jednej stronie,
- zmiana sposobu biegania (''kicanie'' lub ''galop'').
Rozpoznawanie dysplazji stawów biodrowych :
- w spoczynku - ocenia się postawę, pozycję oraz układ kostno - szkieletowy,
- w ruchu - ocenia się w jaki sposób pies chodzi, siada, wstaje,
Próby postawne :
- Próba wspinania - polega na doprowadzeniu psa do stołu lub innego wyższego od niego stałego stanowiska testowego i opiera kończynami piersiowymi na tym właśnie podwyższeniu. Ta postawa nie wywołuje oporów u psów ze zdrowymi stawami biodrowymi. Natomiast pies z chorymi stawami biodrowymi stara się zachować tą postawę jednocześnie prostując stawy biodrowe jak w najmniejszym stopniu. Może nawet próbować odsunąć się jak najdalej od podwyższenia, żeby ułatwić sobie zadanie, a nawet szybko opuścić kończyny z krawędzi podwyższenia na ziemię. Należy pamiętać, że psy młode z objawami zapalenia torebek stawów biodrowych mogą zachowywać się inaczej niż psy z przerostem i zwłóknieniami w torebkach stawowych.
Młode mogą przeciwstawiać się próbie w sposób energiczny, gdyż wywołuje ona bolesność. Dorosłe natomiast mogą wytrzymać próbę, jeżeli chodzi o czas utrzymania pozycji wymuszonej jednak za wszelką cenę będą starały się utrzymać kończyny miednicze pod kontem prostym do kręgosłupa, nie mogąc jednocześnie wyprostować stawów biodrowych.
- próba ''twarzą w twarz'' - polega ona na tym, że właściciel wymusza, żeby pies stanął nie tylko blisko, ale i na wprost niego, równo i na czterech kończynach. Zdrowy pies nie będzie miał problemow z wykonaniem zadania. Natomiast pies z poważnie chorymi stawami biodrowymi będzie starał się usiąść tak szybko jak to tylko możliwe. Przy tej próbie właściciel powinien unieść przednie kończyny psa i pociągnąć je ku sobie. Zdrowy pies podchodzi bliżej na kończynach miedniczych natomiast pies cierpiący z powodu choroby stawów biodrowych lub kręgosłupa będzie starał się wyrwać i oprzeć kończynami piersiowymi na ziemi.
Badanie kliniczne psów świadomych :
- dźwięki i drgania - podczas poruszania się psa z dysplazją stawów biodrowych prowadzących do ich podwichnięcia nie rzadko towarzyszą kliknięcia, stuknięcia lub wszelkiego rodzaju chrupnięcia słyszalne w chwili, gdy głowa kości udowej powraca do panewki. Zakłócenie krzywizn sferycznych i linearności stykających się powierzchni stawowych głowy kości udowej oraz panewki podobnie jak zwyrodnienia w stawie biodrowym powodują drgania w trakcie ich nierównomiernego przesuwania się względem siebie.
- dźwięki i drgania - podczas poruszania się psa z dysplazją stawów biodrowych prowadzących do ich podwichnięcia nie rzadko towarzyszą kliknięcia, stuknięcia lub wszelkiego rodzaju chrupnięcia słyszalne w chwili, gdy głowa kości udowej powraca do panewki. Zakłócenie krzywizn sferycznych i linearności stykających się powierzchni stawowych głowy kości udowej oraz panewki podobnie jak zwyrodnienia w stawie biodrowym powodują drgania w trakcie ich nierównomiernego przesuwania się względem siebie.
Podczas wykonywania ruchów biernych w stawie lub w badaniu psa w trakcie ruchu dobry lekarz jest w stanie wyczuć te drgania dłonią położoną na krętarzu większym.
- badanie psa stojącego - składa się z dwóch głównych elementów po pierwsze z oceny ewentualnego podwichnięcia, po drugie z oceny swobody ruchów biernych.
Ocena ewentualnego podwichnięcia - polega na wykonaniu po pierwsze wzrokowej oceny postawy psa oraz ewentualnej asymetrii widocznej w obciążaniu obu kończyn miedniczych po drugie ocenie klinicznej, której poddaje się położenie głów kości udowej.
Lekarz stojąc za psem kładzie obie dłonie w okolicy krętarzowych oraz wywiera silny nacisk w taki sposób, jakby chciał zbliżyć do siebie oba stawy biodrowe. Jeżeli doszło do podwichnięcia stawów biodrowych to głowa lub głowy kości udowej wskoczą do panewki z charakterystycznym dźwiękiem trochę przypominającym kiknięcie.
Ocena swobody ruchów biernych - przeprowadzana oddzielnie dla każdego stawu. Lekarz staje za psem, natomiast przed psem staje właściciel, który trzyma psa krótko. Próba polega na uchwyceniu uda psa, na wysokości kłykci i kości udowej oraz wykonaniu ruchu odwodzącego, a następnie odwracającego i prostującego kończynę w stawie biodrowym. W badaniu zdrowego stawu biodrowego lekarz nie odczuwa, ani oporu mięśniowego, ani próby obrony ze strony psa. Próbę powinno się powtórzyć przynajmniej raz, ponieważ przy pierwej pies mógł nie zdążyć zareagować. Ocena swobody ruchów biernych polega na płynnym zginaniu odwodzeniu oraz prostowaniu stawu biodrowego. Każda próba napinania mięśni, wyrwania się, skomlenia, popiskiwania, warczenia oraz ugryzienia świadczy o bolesności. Doświadczony lekarz jest w stanie zsynchronizować czas pojawienia się objawów z fazą badania i odnieść je do odpowiednich elementów stawu.
Tkliwość mięśnia biodrowo - lędźwiowego oceniana u psa stojącego. Lekarz przeprowadza badanie oddzielnie dla lewego oraz prawego mięśnia. Lekarz stoi po badanej stronie psa i obejmując dłonią udo na wysokości pachwiny wywiera palcami nacisk na mięsień tuz za przyczepem mięśnia grzebieniastego. Kontynuując badanie dotykiem na wyprostowanej w stawie biodrowym kończynie, jak również przy jej rotacji do wewnątrz. Obrona mięśniowa, skomlenie oraz próby ugryzienia świadczą o tkliwości przeciążonego mięśnia biodrowo - lędźwiowego.
Próba pozwala na na ocenę zmian patologicznych w tkankach okołostawowych oraz w mięśniach rotatorach stawów biodrowych. Nie zawsze jednak stopień zmian w mięśniach biodrowo - lędźwiowych ujawnia się w tym badaniu, w dużej mierze skuteczność zależy od siły nacisku wywieranej na mięsień oraz od wrażliwości psa.
Badanie kliniczne w głębokiej sedacji lub znieczuleniu ogólnym
- Próba Ortolaniego - Szczeniak ułożony jest na grzbiecie miednicą w kierunku badającego. Badający prawą dłonią chwyta lewe zgięte kolano, natomiast lewą dłonią chwyta zgięte prawe kolano. Ważne jest, żeby kości udowe były ułożone prostopadle do stołu, kończyny przywiedzione. Lekarz przeprowadzający próbę wywiera stały nacisk na kolana w osi kości udowych w kierunku panewek i odwodzi kończyny wolno kończyny w stawach biodrowych. Jeżeli podczas wykonywania badania lekarz wyczuje uślizg, przeskok bądź kliknięcie oznacza to, że wynik próby jest pozytywny.
- Próba Bardena - podobnie jak w omawianej wyżej próbie i tutaj szczeniak jest ułożony na grzbiecie miednicą w kierunku lekarza. Lekarz układa dłonie identycznie jak w próbie Ortolaniego uda psa są odwiedzione, badający lekko uciskając kolana pacjenta w osi kości udowych, przywodzi uda oczekując podobnie jak w próbie Ortolaniego uślizgu, przeskoku lub kliknięcia. Jeżeli objawy wystąpią oznacza to pozytywny wynik próby i podwichnięcie głowy kości udowej. Negatywny wynik próby oznacza brak podwichnięcia bądź niemożność repozycji podwichniętej głowy na skutek zmian zwłókniających torebki stawu.
- Próba Barlowa - W przypadku badania lewego stawu biodrowego szczeniak ułożony jest na prawym boku miednicą w kierunku badającego lekarza. Kciuk prawej ręki jest oparty na na guzie kulszowym większym, palec środkowy położony jest na guzie biodrowym, natomiast palec wskazujący znajduje się na krętarzu większym. Lewą ręką badający chwyta udo tak, żeby palce znajdowały się na przyśrodkowej powierzchni uda jak najbliżej stawu biodrowego. Lewą ręką pcha się udo, starając się wypchnąć głowę kości udowej z panewki w kierunku bocznym. Natomiast w przypadku badania prawego stawu biodrowego szczeniaka układa się na lewym boku, udo oraz głowę kości udowej wypycha się prawą ręką, a ocenia lewą. Ruch krętarza większego ocenia się w milimetrach za pomocą palca wskazującego, który podczas badania spoczywa na krętarzu.
Badanie rentgenowskie :
Przeprowadzane jest ze względów hodowlanych lub ze względów medycznych w celu potwierdzenia bądź wykluczenia dysplazji stawów biodrowych.
- projekcja brzuszno - grzbietowa - jest najpowszechniej stosowaną metodą prześwietlenia stawów biodrowych. Zgodnie z zaleceniami Międzynarodowego Związku Kynologicznego (FCI) jest do dnia dzisiejszego obowiązującą metodą rozpoznawania dysplazji stawów biodrowych psów. Ocena stawów jest subiektywna i polega na ocenie kilku podstawowych elementów. Warunkiem oceny bioder OFA jest prawidłowe wykonanie zdjęcia.
Poniżej prawidłowo wykonane zdjęcie RTG stawów biodrowych w projekcji brzuszno - grzbietowej
Prawidłowo ukształtowany staw biodrowy psa cechuje głęboka panewka, okrągła oraz gładka powierzchnia głowy kości udowej, dobrze dopasowana do panewki, wyodrębniona i normalnej grubości szyjka kości udowej i brak zmian zwyrodnieniowych w stawie biodrowym.
Chociaż ocena stawów biodrowych dokonywana na podstawie zdjęć RTG metodą standardową różni się w poszczególnych krajach to oceny są w zasadzie wszędzie takie same i składają się na nią :
- ukształtowanie panewki,
- ukształtowanie głowy kości udowej,
- wzajemne położenie panewki i kości udowej,
- zmiany zwyrodnieniowe stawów biodrowych,
Przyjmuje się, że jeżeli 50 % głowy kości udowej znajduje się w obrębie panewki, to stawy uznawane są za wolne od dysplazji. W przypadku słabego pokrycia głowy kości udowej przez panewkę, jej spłaszczenia bądź obecność chociaż najmniejszych zmian zwyrodnieniowych, stawy są uznawane za obciążone dysplazją.
W Polsce, zgodnie z zaleceniami Międzynarodowej Federacji Kynologicznej, wprowadzono w 1999 roku pięciostopniową skalę oceny dysplazji stawów biodrowych, w 2001 r. zostały wprowadzone nowe symbole określające stopień dysplazji u psów.
A – stawy wolne od dysplazji,
B – stawy podejrzane, ale jeszcze w normie,
C – nieznaczna dysplazja stawów biodrowych,
D – umiarkowana dysplazja stawów biodrowych,
E – ciężka dysplazja stawów biodrowych,
Związek Kynologiczny w Polsce uznał metodę standardową jako obowiązkową do oceny stawów biodrowych u psów.
Owczarki niemieckie były pierwszą rasą objętą obowiązkowym badaniem rtg w kierunku dysplazji od 1983 roku. Od 1994 roku obowiązkowe badanie rtg w kierunku dysplazji wprowadzono też dla innych ras psów, aby mogły uzyskać kwalifikacje hodowlane.
- metoda brzuszno - grzbietowa ''na żabę'' - pozwala na dokładną ocenę nie tylko głowy, ale i szyjki kości udowej oraz wczesnego formowania się wyrośli kostnych w tylnej części szyjki kości udowej, przednio-grzbietowej powierzchni głowy kości udowej oraz grzbietowego brzegu panewki. Powyższe zmiany trudno wykryć na zdjęciu rtg, które wykonywane jest metodą standardową.
Pozycja „na żabę” służy przede wszystkim wykryciu wczesnych zmian zwyrodnieniowych w stawach biodrowych. Metoda wykonywana dodatkowo, jako metoda pomocnicza do metody standardowej.
- metoda brzuszno-grzbietowa z użyciem klina - wzięła swą nazwę od używanej rozwórki spełniającej rolę klina, dzięki której możliwe jest wykrycie minimalnego rozluźnienia w stawach biodrowych.
- metoda PennHIP - jest oparta na ilościowej ocenie przemieszczenia głowy kości udowej z panewki. Podobnie jak w metodzie standardowej wymagane jest znieczulenie pacjenta. Zwierzęta układane są w pozycji grzbietowej, kończyny miedniczne ułożone są w pozycji naturalnej, naśladującej pozycję stojącą.
Metoda ta jest obecnie uznawana za najbardziej precyzyjną metodę oceny stopnia rozluźnienia stawów biodrowych u psów.
- metoda Fluckigera - ujawnia rozluźnienie w stawie biodrowym poprzez położenie nacisku z zewnątrz, podobnie jak przy metodzie PennHIP
- metoda pomiaru grzbietowo-bocznego podwichnięcia głowy kości udowej (DLS) - służy do oceny biernego rozluźnienia stawów biodrowych. Nowatorski w tej metodzie jest sposób ułożenia psa do badania, który naśladuje naturalną pozycję zwierzęcia podczas stania.
- metoda oceny grzbietowego brzegu panewki (DAR) - pozwala na ocenę nie tylko ilościową, ale i jakościową grzbietowego brzegu panewki stawu biodrowego.
Ostatecznej oceny stawów biodrowych i wpisu do rodowodu dokonuje doświadczony lekarz weterynarii z odpowiednimi uprawnieniami.
Profilaktyka :
W profilaktyce przeciwko dysplazji jedną z kluczowych pozycji jest utrzymanie prawidłowej wagi naszego psa. Żeby sprawdzić, czy szczenię ma odpowiednią wagę wystarczy przeprowadzić prosty test. Stajemy obok psa i przykładamy dłonie po bokach szczenięcia zaraz za przednimi łapami, żebra powinny być łatwo wyczuwalne. Jeżeli musimy nacisnąć dłońmi, aby poczuć kości oznacza to, że nasz pies waży za dużo. Należy wówczas przemyśleć, czy dawki żywieniowe nie są zbyt obszerne, a zapewniona dawka ruchu zbyt mała. Do żywienia psa stosujemy karmy zbilansowane odpowiednie dla rasy oraz wielkości psa. Zawsze sprawdzamy, czy zawierają one glukozaminę i chondroitynę.
W zależności od źródła pomiędzy 6, a 12 miesiącem powinno się przejść na karmę dla psów dorosłych. Pamiętajmy, że zbyt szybki wzrost nie jest wskazany. Przy wyborze karmy należy pamiętać, że karma zbyt bogata w kalorie i zawierająca zbyt dużo wapnia, powoduje zbyt szybki wzrost kośćca i masy psa. Mięśnie oraz ścięgna zbyt szybko rosnącego zwierzęcia rozwijają się stosunkowo wolniej od szkieletu i są zbyt słabe by odpowiednio utrzymać kościec, a brak odpowiedniego wsparcia ze strony mięśni pogłębia rozluźnienie stawów, co może prowadzić do pierwszych zmian zwyrodnieniowych.
Dbajmy o odpowiednią dawkę ruchu, szczeniak powinien poruszać się we własnym tempie, a ruch nie może być wymuszony. Zawsze należy dostosowywać szybkość oraz długość spaceru do możliwości psa. Przed zakończeniem fazy wzrostu, która w zależności od wielkości danej rasy trwa około do 18 miesiąca życia oraz przed prześwietleniem stawów biodrowych pies nie powinien skakać przez przeszkody, biegać przy rowerze, aportować. przeciągać się z zabawkami z opiekunem. Pies do ukończenia 6 miesiąca nie powinien też chodzić po schodach. Pamiętam jak przez kilka miesięcy znosiłam Demona, żeby nie obciążał nadmiernie stawów. Bardzo ważne jest znoszenie, gdyż ruch w dół jest szczególnie szkodliwy dla stawów. Podłogi w domu dobrze jest pokryć dywanami lub wykładziną, która spowoduje, że łapy będą stabilniej opierały się na podłożu.
Dobrze jest wykonać kontrolne zdjęcie RTG w wieku 3 - 4 miesięcy, ponieważ w przypadku dysplazji niezmiernie ważny jest czas, a wczesna profilaktyka daje możliwość szybkiej reakcji oraz zahamowania rozwoju choroby poprzez wprowadzenie odpowiedniej metody leczenia.
- badanie psa stojącego - składa się z dwóch głównych elementów po pierwsze z oceny ewentualnego podwichnięcia, po drugie z oceny swobody ruchów biernych.
Ocena ewentualnego podwichnięcia - polega na wykonaniu po pierwsze wzrokowej oceny postawy psa oraz ewentualnej asymetrii widocznej w obciążaniu obu kończyn miedniczych po drugie ocenie klinicznej, której poddaje się położenie głów kości udowej.
Lekarz stojąc za psem kładzie obie dłonie w okolicy krętarzowych oraz wywiera silny nacisk w taki sposób, jakby chciał zbliżyć do siebie oba stawy biodrowe. Jeżeli doszło do podwichnięcia stawów biodrowych to głowa lub głowy kości udowej wskoczą do panewki z charakterystycznym dźwiękiem trochę przypominającym kiknięcie.
Ocena swobody ruchów biernych - przeprowadzana oddzielnie dla każdego stawu. Lekarz staje za psem, natomiast przed psem staje właściciel, który trzyma psa krótko. Próba polega na uchwyceniu uda psa, na wysokości kłykci i kości udowej oraz wykonaniu ruchu odwodzącego, a następnie odwracającego i prostującego kończynę w stawie biodrowym. W badaniu zdrowego stawu biodrowego lekarz nie odczuwa, ani oporu mięśniowego, ani próby obrony ze strony psa. Próbę powinno się powtórzyć przynajmniej raz, ponieważ przy pierwej pies mógł nie zdążyć zareagować. Ocena swobody ruchów biernych polega na płynnym zginaniu odwodzeniu oraz prostowaniu stawu biodrowego. Każda próba napinania mięśni, wyrwania się, skomlenia, popiskiwania, warczenia oraz ugryzienia świadczy o bolesności. Doświadczony lekarz jest w stanie zsynchronizować czas pojawienia się objawów z fazą badania i odnieść je do odpowiednich elementów stawu.
Tkliwość mięśnia biodrowo - lędźwiowego oceniana u psa stojącego. Lekarz przeprowadza badanie oddzielnie dla lewego oraz prawego mięśnia. Lekarz stoi po badanej stronie psa i obejmując dłonią udo na wysokości pachwiny wywiera palcami nacisk na mięsień tuz za przyczepem mięśnia grzebieniastego. Kontynuując badanie dotykiem na wyprostowanej w stawie biodrowym kończynie, jak również przy jej rotacji do wewnątrz. Obrona mięśniowa, skomlenie oraz próby ugryzienia świadczą o tkliwości przeciążonego mięśnia biodrowo - lędźwiowego.
Próba pozwala na na ocenę zmian patologicznych w tkankach okołostawowych oraz w mięśniach rotatorach stawów biodrowych. Nie zawsze jednak stopień zmian w mięśniach biodrowo - lędźwiowych ujawnia się w tym badaniu, w dużej mierze skuteczność zależy od siły nacisku wywieranej na mięsień oraz od wrażliwości psa.
Badanie kliniczne w głębokiej sedacji lub znieczuleniu ogólnym
- Próba Ortolaniego - Szczeniak ułożony jest na grzbiecie miednicą w kierunku badającego. Badający prawą dłonią chwyta lewe zgięte kolano, natomiast lewą dłonią chwyta zgięte prawe kolano. Ważne jest, żeby kości udowe były ułożone prostopadle do stołu, kończyny przywiedzione. Lekarz przeprowadzający próbę wywiera stały nacisk na kolana w osi kości udowych w kierunku panewek i odwodzi kończyny wolno kończyny w stawach biodrowych. Jeżeli podczas wykonywania badania lekarz wyczuje uślizg, przeskok bądź kliknięcie oznacza to, że wynik próby jest pozytywny.
- Próba Bardena - podobnie jak w omawianej wyżej próbie i tutaj szczeniak jest ułożony na grzbiecie miednicą w kierunku lekarza. Lekarz układa dłonie identycznie jak w próbie Ortolaniego uda psa są odwiedzione, badający lekko uciskając kolana pacjenta w osi kości udowych, przywodzi uda oczekując podobnie jak w próbie Ortolaniego uślizgu, przeskoku lub kliknięcia. Jeżeli objawy wystąpią oznacza to pozytywny wynik próby i podwichnięcie głowy kości udowej. Negatywny wynik próby oznacza brak podwichnięcia bądź niemożność repozycji podwichniętej głowy na skutek zmian zwłókniających torebki stawu.
- Próba Barlowa - W przypadku badania lewego stawu biodrowego szczeniak ułożony jest na prawym boku miednicą w kierunku badającego lekarza. Kciuk prawej ręki jest oparty na na guzie kulszowym większym, palec środkowy położony jest na guzie biodrowym, natomiast palec wskazujący znajduje się na krętarzu większym. Lewą ręką badający chwyta udo tak, żeby palce znajdowały się na przyśrodkowej powierzchni uda jak najbliżej stawu biodrowego. Lewą ręką pcha się udo, starając się wypchnąć głowę kości udowej z panewki w kierunku bocznym. Natomiast w przypadku badania prawego stawu biodrowego szczeniaka układa się na lewym boku, udo oraz głowę kości udowej wypycha się prawą ręką, a ocenia lewą. Ruch krętarza większego ocenia się w milimetrach za pomocą palca wskazującego, który podczas badania spoczywa na krętarzu.
Badanie rentgenowskie :
Przeprowadzane jest ze względów hodowlanych lub ze względów medycznych w celu potwierdzenia bądź wykluczenia dysplazji stawów biodrowych.
- projekcja brzuszno - grzbietowa - jest najpowszechniej stosowaną metodą prześwietlenia stawów biodrowych. Zgodnie z zaleceniami Międzynarodowego Związku Kynologicznego (FCI) jest do dnia dzisiejszego obowiązującą metodą rozpoznawania dysplazji stawów biodrowych psów. Ocena stawów jest subiektywna i polega na ocenie kilku podstawowych elementów. Warunkiem oceny bioder OFA jest prawidłowe wykonanie zdjęcia.
Poniżej prawidłowo wykonane zdjęcie RTG stawów biodrowych w projekcji brzuszno - grzbietowej
Prawidłowo ukształtowany staw biodrowy psa cechuje głęboka panewka, okrągła oraz gładka powierzchnia głowy kości udowej, dobrze dopasowana do panewki, wyodrębniona i normalnej grubości szyjka kości udowej i brak zmian zwyrodnieniowych w stawie biodrowym.
Chociaż ocena stawów biodrowych dokonywana na podstawie zdjęć RTG metodą standardową różni się w poszczególnych krajach to oceny są w zasadzie wszędzie takie same i składają się na nią :
- ukształtowanie panewki,
- ukształtowanie głowy kości udowej,
- wzajemne położenie panewki i kości udowej,
- zmiany zwyrodnieniowe stawów biodrowych,
Przyjmuje się, że jeżeli 50 % głowy kości udowej znajduje się w obrębie panewki, to stawy uznawane są za wolne od dysplazji. W przypadku słabego pokrycia głowy kości udowej przez panewkę, jej spłaszczenia bądź obecność chociaż najmniejszych zmian zwyrodnieniowych, stawy są uznawane za obciążone dysplazją.
W Polsce, zgodnie z zaleceniami Międzynarodowej Federacji Kynologicznej, wprowadzono w 1999 roku pięciostopniową skalę oceny dysplazji stawów biodrowych, w 2001 r. zostały wprowadzone nowe symbole określające stopień dysplazji u psów.
A – stawy wolne od dysplazji,
B – stawy podejrzane, ale jeszcze w normie,
C – nieznaczna dysplazja stawów biodrowych,
D – umiarkowana dysplazja stawów biodrowych,
E – ciężka dysplazja stawów biodrowych,
Związek Kynologiczny w Polsce uznał metodę standardową jako obowiązkową do oceny stawów biodrowych u psów.
Owczarki niemieckie były pierwszą rasą objętą obowiązkowym badaniem rtg w kierunku dysplazji od 1983 roku. Od 1994 roku obowiązkowe badanie rtg w kierunku dysplazji wprowadzono też dla innych ras psów, aby mogły uzyskać kwalifikacje hodowlane.
- metoda brzuszno - grzbietowa ''na żabę'' - pozwala na dokładną ocenę nie tylko głowy, ale i szyjki kości udowej oraz wczesnego formowania się wyrośli kostnych w tylnej części szyjki kości udowej, przednio-grzbietowej powierzchni głowy kości udowej oraz grzbietowego brzegu panewki. Powyższe zmiany trudno wykryć na zdjęciu rtg, które wykonywane jest metodą standardową.
Pozycja „na żabę” służy przede wszystkim wykryciu wczesnych zmian zwyrodnieniowych w stawach biodrowych. Metoda wykonywana dodatkowo, jako metoda pomocnicza do metody standardowej.
- metoda brzuszno-grzbietowa z użyciem klina - wzięła swą nazwę od używanej rozwórki spełniającej rolę klina, dzięki której możliwe jest wykrycie minimalnego rozluźnienia w stawach biodrowych.
- metoda PennHIP - jest oparta na ilościowej ocenie przemieszczenia głowy kości udowej z panewki. Podobnie jak w metodzie standardowej wymagane jest znieczulenie pacjenta. Zwierzęta układane są w pozycji grzbietowej, kończyny miedniczne ułożone są w pozycji naturalnej, naśladującej pozycję stojącą.
Metoda ta jest obecnie uznawana za najbardziej precyzyjną metodę oceny stopnia rozluźnienia stawów biodrowych u psów.
- metoda Fluckigera - ujawnia rozluźnienie w stawie biodrowym poprzez położenie nacisku z zewnątrz, podobnie jak przy metodzie PennHIP
- metoda pomiaru grzbietowo-bocznego podwichnięcia głowy kości udowej (DLS) - służy do oceny biernego rozluźnienia stawów biodrowych. Nowatorski w tej metodzie jest sposób ułożenia psa do badania, który naśladuje naturalną pozycję zwierzęcia podczas stania.
- metoda oceny grzbietowego brzegu panewki (DAR) - pozwala na ocenę nie tylko ilościową, ale i jakościową grzbietowego brzegu panewki stawu biodrowego.
Ostatecznej oceny stawów biodrowych i wpisu do rodowodu dokonuje doświadczony lekarz weterynarii z odpowiednimi uprawnieniami.
Profilaktyka :
W profilaktyce przeciwko dysplazji jedną z kluczowych pozycji jest utrzymanie prawidłowej wagi naszego psa. Żeby sprawdzić, czy szczenię ma odpowiednią wagę wystarczy przeprowadzić prosty test. Stajemy obok psa i przykładamy dłonie po bokach szczenięcia zaraz za przednimi łapami, żebra powinny być łatwo wyczuwalne. Jeżeli musimy nacisnąć dłońmi, aby poczuć kości oznacza to, że nasz pies waży za dużo. Należy wówczas przemyśleć, czy dawki żywieniowe nie są zbyt obszerne, a zapewniona dawka ruchu zbyt mała. Do żywienia psa stosujemy karmy zbilansowane odpowiednie dla rasy oraz wielkości psa. Zawsze sprawdzamy, czy zawierają one glukozaminę i chondroitynę.
W zależności od źródła pomiędzy 6, a 12 miesiącem powinno się przejść na karmę dla psów dorosłych. Pamiętajmy, że zbyt szybki wzrost nie jest wskazany. Przy wyborze karmy należy pamiętać, że karma zbyt bogata w kalorie i zawierająca zbyt dużo wapnia, powoduje zbyt szybki wzrost kośćca i masy psa. Mięśnie oraz ścięgna zbyt szybko rosnącego zwierzęcia rozwijają się stosunkowo wolniej od szkieletu i są zbyt słabe by odpowiednio utrzymać kościec, a brak odpowiedniego wsparcia ze strony mięśni pogłębia rozluźnienie stawów, co może prowadzić do pierwszych zmian zwyrodnieniowych.
Dbajmy o odpowiednią dawkę ruchu, szczeniak powinien poruszać się we własnym tempie, a ruch nie może być wymuszony. Zawsze należy dostosowywać szybkość oraz długość spaceru do możliwości psa. Przed zakończeniem fazy wzrostu, która w zależności od wielkości danej rasy trwa około do 18 miesiąca życia oraz przed prześwietleniem stawów biodrowych pies nie powinien skakać przez przeszkody, biegać przy rowerze, aportować. przeciągać się z zabawkami z opiekunem. Pies do ukończenia 6 miesiąca nie powinien też chodzić po schodach. Pamiętam jak przez kilka miesięcy znosiłam Demona, żeby nie obciążał nadmiernie stawów. Bardzo ważne jest znoszenie, gdyż ruch w dół jest szczególnie szkodliwy dla stawów. Podłogi w domu dobrze jest pokryć dywanami lub wykładziną, która spowoduje, że łapy będą stabilniej opierały się na podłożu.
Dobrze jest wykonać kontrolne zdjęcie RTG w wieku 3 - 4 miesięcy, ponieważ w przypadku dysplazji niezmiernie ważny jest czas, a wczesna profilaktyka daje możliwość szybkiej reakcji oraz zahamowania rozwoju choroby poprzez wprowadzenie odpowiedniej metody leczenia.
Leczenie dysplazji :
Nieleczona choroba będzie postępowała i w najgorszym przypadku może prowadzić nie tylko do ogromnego bólu, ale i do całkowitego unieruchomienia zwierzęcia. Po postawieniu diagnozy lekarz ortopeda dobiera odpowiedni sposób leczenia indywidualnie dla danego psa. Wybór metody leczenia jest uwarunkowany przede wszystkim wiekiem zwierzęcia, stanem zdrowia oraz stopniem schorzenia (rodzajem postępujących zmian oraz stanem zmian zwyrodnieniowych o ile o nich doszło).
Wyróżniamy dwie metody leczenia :
Nieleczona choroba będzie postępowała i w najgorszym przypadku może prowadzić nie tylko do ogromnego bólu, ale i do całkowitego unieruchomienia zwierzęcia. Po postawieniu diagnozy lekarz ortopeda dobiera odpowiedni sposób leczenia indywidualnie dla danego psa. Wybór metody leczenia jest uwarunkowany przede wszystkim wiekiem zwierzęcia, stanem zdrowia oraz stopniem schorzenia (rodzajem postępujących zmian oraz stanem zmian zwyrodnieniowych o ile o nich doszło).
Wyróżniamy dwie metody leczenia :
- leczenie zachowawcze - obejmuje ograniczenie ruchu (zakaz biegania, aportowania, skakania, chodzenia po schodach), zaleca się systematyczny, wyważony ruch, pływanie, kontrolę masy ciała i zmiana diety, (ponieważ zwyrodnienie stawów jest powiązane często z nadwagą, ich dieta powinna być zbilansowana).
- leczenie operacyjne – mające na celu zminimalizowanie bólu, zapobieganie występowaniu zmian zwyrodnieniowych. O wyborze zabiegu decyduje lekarz wspólnie właścicielem.
Przykładowe zabiegi operacyjne :
- Potrójna osteotomia miednicy ( TPO ) - jest metodą operacyjną, której nadrzędnym celem jest zapobieganie rozwoju zmian zwyrodnieniowych prowadzących do kalectwa. Ta skomplikowana operacja polega na obniżeniu sklepienia panewki (nałożenie panewki na głowę kości udowej) , które osiąga się poprzez przecięcie miednicy w trzech miejscach miednicy. TPO jest zabiegiem skutecznym tylko, gdy nie doszło jeszcze do zmian zapalnych, ani tym bardziej zwyrodnieniowych. Zabieg przeprowadza się najczęściej pomiędzy 5, a 12 miesiącem życia. Psy, u których nastąpiły zmiany zwyrodnieniowe nie nadają się do tej operacji. W Polsce metoda ta nie jest jeszcze popularna ze względu na wyjątkowo skomplikowany charakter zabiegu, oraz wymagania sprzętowe. Minusem tego zabiegu jest dość długi okres rekonwalescencji, który średnio trwa dwa miesiące.
- Zespolenie spojenia łonowego ( JPS) - jest jedną z najnowszych metod leczenia dysplazji stawów biodrowych zwierząt w wieku szczenięcym. Można ją zastosować między 12, a 24 tygodniem życia. Jest to maksymalny wiek, w którym zabieg ten można przeprowadzić. JPS ma na celu zmianę ułożenia panewki miednicy względem głowy kości udowej. Efekt otrzymujemy po mechanicznym zniszczeniu chrząstki spojenia łonowego, np. za pomocą kautera. Podczas wzrostu zwierzęcia, panewka nakłada się na głowę kości udowej.
- Resekcja głowy i szyjki kości udowej ( FHNE ) - operacja polega na amputacji głowy i szyjki kości udowej. Do zabiegu resekcji kwalifikują się pacjenci ze znaczną chorobą zwyrodnieniową. Zabieg ma na celu zniesienie bólu w obrębie zwyrodniałego stawu, a w następstwie wytworzenie więzozrostu, czyli stawu rzekomego. Metodę należy zastosować w przypadku rozwiniętych zmian zwyrodnieniowych oraz w chorobie Legg-Pertesa. Zadowalające wyniki otrzymamy po prawidłowo wykonanym zabiegu, przy równoczesnych braku zaników mięśniowych oraz nadwagi. Zwierzę już po kilku dniach od zabiegu nie wykazuje objawów bólowych, a średnio po 2 miesiącach zaczyna "prawie normalnie" używać chorej kończyny. Z reguły resekcja wykonywana jest u psów, których waga nie przekracza 35 kg. Czasem jednak wykonuje się ją u psów cięższych jak np. rottweilery, które pomimo zdecydowanie większej wagi radzą sobie całkiem dobrze.
Po lewej zdjęcie wykonane w Warszawie, po prawej zdjęcie wykonane w Bydgoszczy
- Pectinotomia ( Pectinectomia ) - Nadal jest jednym z najczęściej wykonywanym zabiegiem przez weterynarzy. Zabieg polega na usunięciu lub podcięciu (Pectinectomia) mięśnia pectineusa, który odpowiada za siły przywodzące uda, ponieważ nie przynosi on zadowalających efektów powoli odchodzi się od jego wykonywania.
- Denerwacja torebki stawowej ( Neurektomia) - jest to jedna z najprostszych metod leczenia dysplazji. Zabieg polega na usunięciu włókien nerwowych torebki stawowej. Dzięki temu, pacjent nie tylko nie odczuwa bólu, ale i poprawia się jego stan ogólny. Przypomina to trochę metodę zachowawczą z tą różnicą, że nie musimy podawać psu leków przeciwzapalnych. Operacja w porównaniu z innymi metodami leczenia dysplazji jest zdecydowanie mniej urazowa, a efekty pracy chirurga są widoczne już po kilku dniach. Metoda szczególnie polecana w przypadkach ciężkiego zwyrodnienia stawów.
- Artroplastyka stawu biodrowego (THA ) - operacja polega na wstawieniu sztucznego stawu biodrowego. Do zabiegu kwalifikują się psy po ukończeniu 9 miesiąca życia oraz powyżej 25 kg wagi ciała. Przeciwwskazaniem do tego zabiegu są wszelkiego rodzaju zakażenia w obrębie innych narządów, brak wyraźnej kulawizny oraz zaniki tkanki mięśniowej kończyn tylnych. Koszt zabiegu nie pozwala na powszechne stosowanie tej metody nawet w krajach zdecydowanie zamożniejszych niż Polska. Nie mniej jest to skuteczna metoda leczenia dysplazji (skuteczność tej metody osiąga nawet 90 %).
- Daroplastyka stawu biodrowego - jest stosunkowo nową metodą leczenia operacyjnego dysplazji. Polega ona na nadbudowie grzbietowej części panewki. Do uzupełnienia panewki wykorzystuje się kość pobraną z talerza kości biodrowej lub z żebra. Zbieg stosowany jest u psów, które nie zostały zakwalifikowane do TPO, ze względu na zbyt płytką panewkę lub niewielkie zmiany wytwórcze w obrębie stawu. Zabieg wykonuje się u psów w wieku pomiędzy 5, a 12 miesiącem życia psa.
- Osteotomia międzykrętarzowa szyjki kości udowej - polega na zmianie ukątowania szyjki kości udowej.
- Dostawowe podawanie kwasu hialuronowego - jest metodą skuteczną w ostrych stanach z wyraźnymi objawami deficytu mazi. Bardzo dobre rezultaty przynosi u psów młodych , które nie ukończyły jeszcze okresu wzrostu, przy podwichnięciach z doczaszkowym położeniem panewek z jednoczesną hipoplazją rąbka grzbietowego. Jeżeli po podaniu kwasu poprawa nie jest zadowalająca to po 2 tygodniach powtarza się leczenie, natomiast jeżeli nastąpi to kolejne podanie jest wskazane dopiero przy następnym pogorszeniu o ile nastąpi.
- Potrójna osteotomia miednicy ( TPO ) - jest metodą operacyjną, której nadrzędnym celem jest zapobieganie rozwoju zmian zwyrodnieniowych prowadzących do kalectwa. Ta skomplikowana operacja polega na obniżeniu sklepienia panewki (nałożenie panewki na głowę kości udowej) , które osiąga się poprzez przecięcie miednicy w trzech miejscach miednicy. TPO jest zabiegiem skutecznym tylko, gdy nie doszło jeszcze do zmian zapalnych, ani tym bardziej zwyrodnieniowych. Zabieg przeprowadza się najczęściej pomiędzy 5, a 12 miesiącem życia. Psy, u których nastąpiły zmiany zwyrodnieniowe nie nadają się do tej operacji. W Polsce metoda ta nie jest jeszcze popularna ze względu na wyjątkowo skomplikowany charakter zabiegu, oraz wymagania sprzętowe. Minusem tego zabiegu jest dość długi okres rekonwalescencji, który średnio trwa dwa miesiące.
 |
| zdjęcie zrobione przed TPO zdjęcie zrobione po TPO |
- Zespolenie spojenia łonowego ( JPS) - jest jedną z najnowszych metod leczenia dysplazji stawów biodrowych zwierząt w wieku szczenięcym. Można ją zastosować między 12, a 24 tygodniem życia. Jest to maksymalny wiek, w którym zabieg ten można przeprowadzić. JPS ma na celu zmianę ułożenia panewki miednicy względem głowy kości udowej. Efekt otrzymujemy po mechanicznym zniszczeniu chrząstki spojenia łonowego, np. za pomocą kautera. Podczas wzrostu zwierzęcia, panewka nakłada się na głowę kości udowej.
- Resekcja głowy i szyjki kości udowej ( FHNE ) - operacja polega na amputacji głowy i szyjki kości udowej. Do zabiegu resekcji kwalifikują się pacjenci ze znaczną chorobą zwyrodnieniową. Zabieg ma na celu zniesienie bólu w obrębie zwyrodniałego stawu, a w następstwie wytworzenie więzozrostu, czyli stawu rzekomego. Metodę należy zastosować w przypadku rozwiniętych zmian zwyrodnieniowych oraz w chorobie Legg-Pertesa. Zadowalające wyniki otrzymamy po prawidłowo wykonanym zabiegu, przy równoczesnych braku zaników mięśniowych oraz nadwagi. Zwierzę już po kilku dniach od zabiegu nie wykazuje objawów bólowych, a średnio po 2 miesiącach zaczyna "prawie normalnie" używać chorej kończyny. Z reguły resekcja wykonywana jest u psów, których waga nie przekracza 35 kg. Czasem jednak wykonuje się ją u psów cięższych jak np. rottweilery, które pomimo zdecydowanie większej wagi radzą sobie całkiem dobrze.
Po lewej zdjęcie wykonane w Warszawie, po prawej zdjęcie wykonane w Bydgoszczy
 |
| Demon przed amputacją głowy kości udowej Demon miesiąc po amputacji głowy kości udowej |
- Pectinotomia ( Pectinectomia ) - Nadal jest jednym z najczęściej wykonywanym zabiegiem przez weterynarzy. Zabieg polega na usunięciu lub podcięciu (Pectinectomia) mięśnia pectineusa, który odpowiada za siły przywodzące uda, ponieważ nie przynosi on zadowalających efektów powoli odchodzi się od jego wykonywania.
 |
| http://www.uco.es/organiza/departamentos/anatomia-y-anat-patologica/peques/curso01_05/displasia%20final.htm |
- Denerwacja torebki stawowej ( Neurektomia) - jest to jedna z najprostszych metod leczenia dysplazji. Zabieg polega na usunięciu włókien nerwowych torebki stawowej. Dzięki temu, pacjent nie tylko nie odczuwa bólu, ale i poprawia się jego stan ogólny. Przypomina to trochę metodę zachowawczą z tą różnicą, że nie musimy podawać psu leków przeciwzapalnych. Operacja w porównaniu z innymi metodami leczenia dysplazji jest zdecydowanie mniej urazowa, a efekty pracy chirurga są widoczne już po kilku dniach. Metoda szczególnie polecana w przypadkach ciężkiego zwyrodnienia stawów.
- Artroplastyka stawu biodrowego (THA ) - operacja polega na wstawieniu sztucznego stawu biodrowego. Do zabiegu kwalifikują się psy po ukończeniu 9 miesiąca życia oraz powyżej 25 kg wagi ciała. Przeciwwskazaniem do tego zabiegu są wszelkiego rodzaju zakażenia w obrębie innych narządów, brak wyraźnej kulawizny oraz zaniki tkanki mięśniowej kończyn tylnych. Koszt zabiegu nie pozwala na powszechne stosowanie tej metody nawet w krajach zdecydowanie zamożniejszych niż Polska. Nie mniej jest to skuteczna metoda leczenia dysplazji (skuteczność tej metody osiąga nawet 90 %).
- Daroplastyka stawu biodrowego - jest stosunkowo nową metodą leczenia operacyjnego dysplazji. Polega ona na nadbudowie grzbietowej części panewki. Do uzupełnienia panewki wykorzystuje się kość pobraną z talerza kości biodrowej lub z żebra. Zbieg stosowany jest u psów, które nie zostały zakwalifikowane do TPO, ze względu na zbyt płytką panewkę lub niewielkie zmiany wytwórcze w obrębie stawu. Zabieg wykonuje się u psów w wieku pomiędzy 5, a 12 miesiącem życia psa.
- Osteotomia międzykrętarzowa szyjki kości udowej - polega na zmianie ukątowania szyjki kości udowej.
- Dostawowe podawanie kwasu hialuronowego - jest metodą skuteczną w ostrych stanach z wyraźnymi objawami deficytu mazi. Bardzo dobre rezultaty przynosi u psów młodych , które nie ukończyły jeszcze okresu wzrostu, przy podwichnięciach z doczaszkowym położeniem panewek z jednoczesną hipoplazją rąbka grzbietowego. Jeżeli po podaniu kwasu poprawa nie jest zadowalająca to po 2 tygodniach powtarza się leczenie, natomiast jeżeli nastąpi to kolejne podanie jest wskazane dopiero przy następnym pogorszeniu o ile nastąpi.
Oczywiście nie są to jedyne metody leczenia dysplazji, ale metody te są najczęściej stosowane. Inne zabiegi to np. leczenie komórkami macierzystymi, terapia IRAP, akupunktura i wiele innych.
Jak więc wygrać wyścig z czasem ? Przede wszystkim obserwować psa i reagować na pierwsze niepokojące sygnały. Czym szybciej zareagujemy na nieprawidłowości tym większe mamy szanse na wygranie tej nierównej walki.
Jak więc wygrać wyścig z czasem ? Przede wszystkim obserwować psa i reagować na pierwsze niepokojące sygnały. Czym szybciej zareagujemy na nieprawidłowości tym większe mamy szanse na wygranie tej nierównej walki.
Bibliografia:
- zebrane materiały własne,
- ''Pies - Dysplazja Stawów Biodrowych - Prawo złotej proporcji i tetralogia panewki - wartości diagnostyczne i prognostyczne'' A.M.Janicki Wyd. Galaktyka,
- Trudności w interpretacji badania radiologicznego stawów biodrowych psów w ułożeniu grzbietowo - brzusznym - B. Degórska, J. Bonecka, M. Golicz,
- Dysplazja Stawów Biodrowych (DSB) psów - I. Jońska,
- Diagnostyka dysplazji stawu biodrowego i łokciowego psów - W. Atamaniuk,
- www.hovawarty.com.pl,
- www.vetpol.org.pl,
- www.medicovet.pl,
- www.argoswet.pl,
- ''Pies - Dysplazja Stawów Biodrowych - Prawo złotej proporcji i tetralogia panewki - wartości diagnostyczne i prognostyczne'' A.M.Janicki Wyd. Galaktyka,
- Trudności w interpretacji badania radiologicznego stawów biodrowych psów w ułożeniu grzbietowo - brzusznym - B. Degórska, J. Bonecka, M. Golicz,
- Dysplazja Stawów Biodrowych (DSB) psów - I. Jońska,
- Diagnostyka dysplazji stawu biodrowego i łokciowego psów - W. Atamaniuk,
- www.zkwp.pl,
- www.polska.hovawart.pl,- www.hovawarty.com.pl,
- www.vetpol.org.pl,
- www.medicovet.pl,
- www.argoswet.pl,
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz